فصل اول: مقدمه و کلیات طرح تحقیق
1-1 مقدمه……………………………….. 2
1-2 بیان مساله…………………………… 2
1-3 اهمیت مساله………………………….. 4
1-4-1 هدف اولیه مساله…………………….. 5
1-4-2 اهداف ثانویه مساله………………….. 5
1-5 فرضیه های تحقیق………………………. 5
1-5-1 فرضیه اصلی…………………………. 5
1-5-2 فرضیه های فرعی……………………… 5
1-6-1 تعاریف عملیاتی……………………… 6
1-6-2 تعاریف نظری………………………… 7
1-7 چهارچوب بحث………………………….. 8
1-7-1 چهارچوب موضوعی……………………… 8
1-7-2-چهارچوب مکانی………………………. 8
1-7-3 چهارچوب زمانی………………………. 9
1-8- جامعه آماری، روش نمونهگیری و حجم نمونه…. 9
1-9 روش‌ها و ابزار تجزیه و تحلیل دادهها……. 10
1-10- مدل مفهومی تحقیق…………………… 11
فصل دوم: مروری بر منابع تحقیق
2-1 تهییج طلبی………………………….. 13
2-1-1 مفهوم کلی…………………………. 13
2-1-2 نظریه برپایی در تهییج طلبی………….. 16
2-1-2-1 نظریه برپایی و فعال سازی………….. 18
2-1-2-2 نظریه برپایی و قانون یرکز- دادسن…… 19
2-1-2-3 برپایی، دشواری کار و انگیزۀ پیشرفت…. 20
2-1-3 تهییج طلبی، برون گردی، درون گردی و روان آزردگی گرایی 20
2-1-4 مقیاس هیجان خواهی زاکرمن با تغییرات بسته به فرهنگ 22
2-2 خستگی صنعتی…………………………. 23
2-2-1 مفهوم کلی………………………… 23
2-2-2 عوامل و راه حل های خستگی……………. 25
2-3 ادراک زمان………………………….. 27
2-3-1 مفهوم کلی…………………………. 27
2-3-2 مدلهای نورولوژیک ادراک زمان…………. 29
2-3-3 ارتباط میان ادراک زمان و تمرکز………. 31
2-4 ارتباط میان ادراک زمان و خستگی………… 34
فصل سوم: روش شناسی تحقیق
3-1 مقدمه………………………………. 37
3-2 تحقیق………………………………. 37
3-3 هدف تحقیق…………………………… 38
3-3-1 تحقیق بنیادی………………………. 38
3-3-2 تحقیق کاربردی……………………… 39
3-3-3 تحقیق و توسعه……………………… 40
3-4 روش تحقیق…………………………… 40
3-4-1 تحقیق توصیفی………………………. 40
3-4-2 تحقیق پیمایشی……………………… 41
3-5 قلمرو مکانی تحقیق (جامعه آماری)……….. 42
3- 6 قلمرو زمانی………………………… 42
3-7 جامعه آماری، حجم و روش نمونه گیری……… 43
3-7-1 جامعه آماری………………………. 43
3-7-2 حجم نمونه…………………………. 43
3-7-3 روش نمونه گیری…………………….. 43
3-8 روش های گردآوری اطلاعات……………….. 44
3-8-1 پرسشنامه………………………….. 44
3-9 مقیاس اندازه گیری پژوهش………………. 46
3-10 طیف های اندازه گیری پژوهش……………. 46
3-11 روایی یا اعتبار پژوهش……………….. 46
3-12 پایایی یا صحت تحقیق…………………. 47
3-13 روش تجزیه و تحلیل داده ها……………. 49
3-13-1 تحلیل عاملی……………………….. 51
3-13-1-2 تحلیل عاملی تائیدی……………….. 52
3-13-2 معادلات ساختار یافته:……………….. 53
3-13-2-1 مدل یابی معادلات ساختاری…………… 54
3-13-2-2 مدل اندازه گیری………………….. 54
3-14 اصطلاحات مدل یابی معادلات خطی…………. 55
3-15 شاخص های برازش مدل معادلات ساختاری…….. 56
3-15-1 شاخص نرم شده برازندگی(NFI)………….. 56
3-15-2 شاخص نرم نشده برازندگی (NNFI)……….. 57
3-15-3 شاخص برازندگی فزاینده (IFI)………….. 58
3-15-4 شاخص GFI و AGFI…………………….. 58
3-15-5 شاخص جذر برآورد واریانس خطای تقریب (RMSEA) 59
3-15-6 ارزیابی تناسب یا برازش……………… 60
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های پژوهش
4-1- مقدمه……………………………… 63
4-2 بخش اول : آمار توصیفی………………… 63
4-2-1 ویژگی های جمعیت شناختی پاسخگویان……. 64
4-2-1-1 متغیر سن…………………………. 64
4-2-1-2 متغیر سطح تحصیلات………………….. 65
4-2-1-3 متغیر جنسیت………………………. 66
4-2-1-4 متغیر سابقه کلی شغلی………………. 67
4-2-1-5 متغیر سابقه فعلی………………….. 68
4-2-1-6 بررسی وضعیت نرمال بودن تک متغیره……. 69
4-3 اعتبار سنجی مدل تحقیق با مدل معادلات ساختاری 71
4-3-1 مدل اندازه گیری یا تحلیل عاملی تائیدی (CFA 73
4-3-1-1 تحلیل عاملی تائیدی اثر متغیر های تهییج طلبی 73
4-3-1-2 مدل تحلیل عاملی تائیدی خستگی صنعتی….. 76
4-3-1-3 مدل تحلیل عاملی تائیدی ادراک از زمان… 86
4-3-2 مدل ساختاری (مدل تحلیل مسیر)………… 98
4-3-2-1 برازش مدل ساختاری(مدل تحلیل مسیر)….. 113
4-4 مدل نهایی تحقیق……………………… 117
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
5–1 مقدمه………………………………. 119
5-2 نتایج پژوهش…………………………. 119
5-2-1 نتایج ویژگی های جمعیت شناختی………… 119
5-2-2 نتایج بررسی مدل پژوهش……………… 120
5-2-3 نتایج فرضیات………………………. 128
5-3 بحث و نتیجه گیری…………………….. 130
5-4 الویت بندی عوامل اثرگذار……………… 132
5-5 پیشنهادها…………………………… 136
5-5-1 پیشنهادهای کاربردی بر اساس نتایج تحقیق.. 136
5-5-2 پیشنهادهای تحقیقات آتی……………… 137
مقدمه
هنگام ورود به حیطه مدیریت صنعتی شاید ناخواسته تا حدی از جنبه انسان شناختی سیستم دور میشویم. به همین علت تحقیق پیش رو میتواند گامی هرچند کوچک در جهت بررسی ارتباط پارامترهای مختص روانشناسی و پارامترهای نهایی بازدهی فرد در موقعیت شغلی خود در محیط باشد. در زمینه مدیریت منابع انسانی همواره سوالاتی در زمینه اثر ویژگی های شخصیتی فرد در موقعیت شغلی فعلی خود مطرح بوده است. یکی از مهمترین پارامترهای شخصیتی هر فرد در این زمینه میزان تهییج طلبی آن شخص میباشد. شغل هر شخص تا چه میزان میتواند میزان تهییج طلبی آن شخص را ارضا کند؟ آیا میزان خستگی فرد از محیط و شغل خود ارتباط معنا داری با میزان تهییج طلبی آن فرد دارد؟ در این میان پارامتر ادراک از زمان چه نقشی ارتباطی میان میزان تهییج طلبی و خستگی صنعتی فرد دارد؟
جواب سوالات فوق در تحقیق پیش رو داده شده است.
1-2 بیان مساله
تهییج طلبی به عنوان یکی از پارامتر های شخصیتی انسان توسط ماروین زاکرمن[1] طی تحقیقات 20 ساله در چهار زیر شاخه معرفی شد. در ادامه تحقیقات زاکرمن تهییج طلبی توسط ون دن برگ[2] و فجی[3] در سال 2002 با استفاده از طیف داچ[4] به بخشهای زیر تقسیم شد:
هیجان خواهی – ماجراجویی طلبی
تجربه طلبی
بازداری زدایی
حساسیت نسبت به یکنو اختی (رینات[5] و همکاران، 2009)
در تمامی این تحقیقات که با طیف “موافق – مخالف” 7 تایی انجام شد، میزان همبستگی داخلی این پارامترها بالای 8/0 گزارش شد، به جز مولفه تجربه طلبی که میزان همبستگی حدود 71/0 تا 74/0 گزارش شده است.
از طرفی خستگی به طور عمومی به عنوان حالتی از خستگی ذهنی و روانی تعریف میشود که منجر به کاهش راندمان کاری میشود. (بیسن[6] و پیریا[7]، ، 2010، ص 107 – 111) در محیط های صنعتی به دلیل کارهای تکراری و یکنواخت “خستگی صنعتی” مطرح میشود. با توجه به تحقیقات مایر[8] در سال 1970 ادعا میشود که کارهای تکراری، انسانها را به حالتی روبات گونه تبدیل میکند و باعث افول ارزشهای انسانی ای مانند مهارت، تمایز فردی و اعتماد به نفس در انسان میشود (فیلیپو[9]، 1989).
خستگی از برداشت شخص از محیط به عنوان محیطی ملالت بار وکسل کننده و همچنین ناشی از عدم برانگیختکی شخص در محیط حاصل میشود.
در کنار خستگی، مفهوم دیگری نیز مطرح میشود به نام “استعداد دلزدگی” که در سال 1986 توسط فارمر[10] و ساندبرگ[11] به عنوان یک پارامتر شخصیتی قابل اندازه گیری عنوان شد که در مبحث تهییج طلبی از زیر شاخه های تهییج طلبی محسوب میشود. دلزدگی در محیط کار میتواند خود به عنوان عامل برخی مشکلات و یا به عنوان یک مشکل معلول از عوامل دیگر مورد بررسی قرار گیرد (لوکیدو[12]، 2009). به طور کلی عوامل خستگی را میتوان به دو دسته عوامل محیطی و عوامل شخصیتی تقسیم کرد.
به عنوان متغیر مداخله گر “ادراک زمان” مورد مطالعه قرار میگیرد. متغیر ادراک زمان به معنای درک گذر زمان توسط فرد است(هی کیانگ[13] و همکاران، 2006). این متغیر در هر شخص به این علت مطرح میشود که بر خلاف زمان که در علم فیزیک دارای مقیاس اندازه گیری ثابت است، در علم روانشناسی درک گذر زمان باید از فیلتر پروسه مغز گذر کند، بنابراین استنباط زمان برای هر شخص در موقعیتهای مختف متفاوت است (والر[14] و همکاران).
1-3 اهمیت مساله
با پیشرفت روز افزون علم مدیریت و گسترده شدن هرچه بیشتر علم مدیریت در سایر علوم، لزوم انجام تحقیقات بین رشته ای اولویت دو چندان مییابد. از ابتدای گسترش علم مدیریت، همواره رابطه بسیار نزدیکی بین علوم مدیریت و روانشناسی وجود داشته است و از طرفی علم روانشناسی با ایجاد شناخت دقیق و علمی وجود انسان، ابزاری کارساز در نزد مدیران قرار میدهد.
تا کنون تحقیقات زیادی در زمینه مدیریت منابع انسانی انجام گرفته است، اما بسیار کم دیده شده که پارامترهای شخصیتی روانشناختی در زمینه مدیریت صنعتی، به طور مستقیم مورد تحقیق قرار گیرد. سه پارامتر مورد بحث در این رساله، از مهمترین ابعاد شخصیتی هر فرد بوده که شناخت تک تک آنها و همچنین روابط فی ما بین آنها ارتباط مستقیم با پارامتر های رضایت شغلی، تناسب شغل و شاغل و بهره وری کاری افراد در محیط کاری دارد. با مقایسه نتایج این تحقیق میتوان استراتژی های مناسب در مورد منابع انسانی سازمان پیشنهاد کرد که با تلقی انسان به عنوان مهمترین سرمایه هر سازمان میتواند تاثیر به سزایی بر عملکرد واحد صنعتی بگذارد (مایر، 1970) (بیسن و پیریا، 2010، ص 1-5)
1-4-4 هدف اولیه مساله
بررسی ارتباط بین میزان تهییج طلبی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی
1-4-2 اهداف ثانویه مساله
الف: بررسی ارتباط بین میزان هیجان خواهی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی.
ب: بررسی ارتباط بین میزان تجربه طلبی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی.
ج: بررسی ارتباط بین میزان بازداری زدایی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی.
د: بررسی ارتباط بین میزان ملالپذیری با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی.
ه: بررسی ارتباط بین میزان تنوع طلبی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی.
و: بررسی ارتباط بین میزان ماجراجویی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی.
1-5 فرضیه های تحقیق
1-5-1 فرضیه اصلی
ارتباط معناداری بین میزان تهییج طلبی و میزان خستگی صنعتی با توجه به عامل ادراک زمان وجود دارد.
1-5-2 فرضیه های فرعی
الف: ارتباط معناداری بین میزان هیجان خواهی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی وجود دارد.
ب: ارتباط معناداری بین میزان تجربه طلبی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی وجود دارد.
ج: ارتباط معناداری بین میزان بازداری زدایی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی وجود دارد.
د: ارتباط معناداری بین میزان ملالپذیری با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی وجود دارد.
ه: ارتباط معناداری بین میزان تنوع طلبی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی وجود دارد.
و: ارتباط معناداری بین میزان ماجراجویی با توجه به ادراک از زمان و میزان خستگی صنعتی وجود دارد.
1-6 تعاریف
1-6-1 تعاریف عملیاتی
تعریف عملیاتی ، تعریفی است که بر ویژگی های قابل مشاهده استوار است. به عبارت دیگر تعاریف عملیاتی، فعالیت های محقق را در اندازه گیری یا دست کاری یک متغیر مشخص می سازد و راهنمای محقق درانجام فرایند تحقیق میگردد و شیوه انجام کار محقق را مشخص میسازد. با این توضیح تعریف عملیاتی متغیرهای تحقیق حاضر عبارتند از :
الف- تهییج طلبی
میل ذاتی افراد برای روبرو شدن با هیجان، موضوعات متنوع و چالش برانگیز و ریسک کردن در طول زندگی
ب- خستگی صنعتی
احساس ملالت و دلزدگی روانی فرد در محیط صنعتی که باعث پایین آمدن بهره وری شخص در محیط کاری خود میشود. در برخی از متوت از این متغیر با نام “دلزدگی صنعتی” نیز یاد شده است.
ج- ادراک از زمان:
درک شخصی هر فرد از گذر زمان را ادراک زمان میگویند. بر خلاف آنکه زمان به عنوان یک پارامتر عینی دارای مقیاس اندازه گیری میباشد، انسان ها زمان را به صورت ذهنی پردازش میکنند که گذر زمان را برای انسانها متفاوت از یکدیگر میسازد.
1-6-2 تعاریف نظری
تعریف نظری تعریف دقیق و علمی مبتنی بر یافته های پژوهش گران و بر اساس مراجع علمی میباشد.
الف- تهییج طلبی
زاکرمن تهییج طلبی را به صورت صفتی تعریف کرده که ویژگی آن، جستجوی هیجان و تجربه متنوع، تازه، پیچیده و جدید و میل پرداختن به خطرهای بدنی، اجتماعی و مالی به خاطر خود این تجربه ها است(نحوی شیرازی، 1387 به نقل از زاکرمن، 1984). زاکرمن تهییج طلبی را دارای چهار بعد اصلی دانسته است:
1- هیجان خواهی و ماجراجویی: میل به فعالیت های بدنی که سرعت، خطر و تازگی داشته باشند.
2- تجربه طلبی: جستجوی تجربه های نو به کمک مسافرت، موسیقی، هنر و یا سبک زندگی ناهمگون
با اشخاصی که گرایش های مشابه دارند.
3- بازداری زدایی: تمایل به تکانشی بودن، سرکشی در برابر هنجارهای اجتماعی و ترجیح دادن موقعیت های
غیرقابل پیش بینی.
4- حساسیت نسبت به یکنو اختی: بیزاری از تجارب تکراری، کارهای عادی و افراد قابل پیش بینی (نحوی شیرازی، 1387 به نقل از زاکرمن، 1984).
ب- خستگی صنعتی:
خستگی صنعتی به طور خاص به خستگی ذهنی و یا روانی اتلاق میشود که منجر به پایین آمدن سطح کاری آن فرد میشود (رینات و همکاران، 2009).
ملالت از دیدگاه فیشر[15] اینگونه توصیف میشود: “وضعیتی نامطلوب و عاطفی گذرا که فرد در آن، احساس عدم علاقه یا ناتوانی در تمرکز در فعالیت را تجربه میکند” (فیشر، 1993، ص 395-396).
ج- ادراک از زمان
