واحد ساری دانشکده علوم انسانی، گروه روانشناسی
پایاننامه برای دریافت درجه کارشناسی در رشته روانشناسی بالینی )M.A)
عنوان:
بررسی میزان تحمل استرس بین دانشجویان پسر و دختر
استاد راهنما :
دکتر قاسمعلی طالبی
بهار 95
(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)
فهرست مطالب
عنوان شماره صفحه
چکیده. 1
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه. 3
بیان مسئله. 5
اهداف پژوهش 8
هدف کلی. 8
هدف فرعی. 8
سوال پژوهش:. 8
فرضیه های پژوهش 8
اهمیت و ضرورت پژوهش 8
تعاریف نظری. 9
تعاریف عملیاتی. 9
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مقدمه. 13
مفهوم استرس 13
نکات ضروری در مورد مفهوم فشار عصبی. 16
مدل های استرس. 16
)1 مدل مبتنی بر محرک . 17
)2 مدل مبتنی بر تاثیر متقابل. 17
)3 الگوی جنبه پردازی 19
روشهای پیشگیری از ایجاد استرس 20
الف- واکنشهای استرس کلی هستند. 20
ب- واکنشهای استرسی اقتصادی هستند.. 21
ج- طرح ده یا خود به خودی بودن واکنشهای استرس 22
د- واکنشهای استرس برانگیزاننده هیجان اند. 23
سه الگوی هیجانی بسیار با اهمیت 23
-1 خشم. 23
-2 ترس 23
-3 اضطراب. 23
ز
هـ- واکنشهای استرسی تعیین کننده های داخلی و خارجی دارند 24
استرس به عنوان پاسخ درونی 24
مقابله با استرس. 26
-1 شبکه روابط اجتماعی 26
-2 مهارتهای حل مشکل 26
-3 اعتقادات خانوادگی و فردی. 26
-4 منابع مالی 27
-5 سالمتی ، انرژی ، ویژگی های اخالقی و شخصیتی.. 27
انواع روشهای مقابله 27
-1راهبردهای ابزاری 27
-2راهبردهای درون روانی 27
-3مهار فعالیت. 27
-4جستجوی اطالعات 27
شیوه های مقابله. 27
مکانیزم های دفاعی 27
رفتارهای غیر انطباقی. 27
پی پروایی. 27
اجتماعی شدن 27
برخورد منفعالنه. 28
اقدامات در جهت کنترل استرس. 28
تغییر در تفکر 28
رژیم غذایی. 29
ورزش و تمرینات منظم روزانه. 29
تنفس ، یوگا. 30
خواب 30
اوقات فراقت و تفریح. 31
عقاید. 31
سیستم حمایتی 32
شوخی. 33
انحراف ذهن 33
ح
بیانات شخصی خود آفرین 33
روشهای کنار آمدن با استرس. 34
روش مستقیم 34
کنار آمدن دفاعی 34
منابع الزم برای مبارزه با استرس. 34
ادبیات نظری. 35
راههای مقابله با استرس از دیدگاه پزشکی. 36
دیدگاه روانشناسی. 38
شخصیت نوع اول. 39
دومین نوع شخصیت 39
سومین نوع شخصیت. 39
پیشینه تحقیق. 40
فصل سوم: روش پژوهش
روش تحقیق 46
جامعه آماری 46
نمونه پژوهش 46
ابزار پژوهش 46
چگونگی جمع اوری اطالعات. 47
تجزیه و تحلیل داده ها 47
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها
جدول شماره : 1 فراوانی و درصد فراوانی دانشجویان 49
جدول شماره : 2 تعداد شرکت کننده و نمرات تجربه استرس 49
جدول شماره : 3 تعداد شرکت کننده و نمرات تجربه استرس 49
جدول شماره : 4 تجزیه و تحلیل واریانس یکطرفه. 50
جدول شماره : 5 شاخص های آماری محاسبه شده برای دانشجویان پسر و دختر. 50
جدول شماره : 6 آزمون T و تفاوت میانگین. 51
جدول شماره : 7 تحلیل واریانس یکطرفه و مقایسه ی دانشجویان پسر و دختر 52
جدول شماره : 8 بررسی مقیاس کنار آمدن رویارویانه دانشجویان پسر و دختر. . 54
جدول شماره : 9 بررسی مقیاس دوری جویی دانشجویان پسر و دختر 54
جدول شماره : 10 بررسی مقیاس خویشتن داری دانشجویان پسر و دختر. 55
جدول شماره : 11 بررسی مقیاس جستجوی حمایت اجتماعی دانشجویان پسر و دختر. 55
ط
جدول شماره : 12 بررسی مقیاس مسئولیت پذیری دانشجویان پسر و دختر 55
جدول شماره : 13 بررسی مقیاس گریز – اجتناب دانشجویان پسر و دختر 56
جدول شماره : 14 بررسی مقیاس حل مدیرانه مسئله دانشجویان پسر و دختر . 56
جدول شماره : 15 بررسی مقیاس ارزیابی مجدد مثبت دانشجویان پسر و دختر 57
فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات
نتیجه گیری. 58
پیشنهادات 59
محدودیت ها 60
فهرست منابع. 61
ضمائم
پرسشنامه روش های کنار آمدن الزاروس. 63
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان تحمل استرس بین دانشجویان پسر و دختر رشته روانشناسی صورت گرفته است. طرح پژوهش از نوع پی رویدادی بود واز طریق نمونهگیری در دسترس، 60نفـر دختر و پسر 30( پسر و 30 دختر ( انتخاب شدند .ابراز پژوهش شامل پرسشـنامه پرسشـنامه کنـار امدن الزاروس بود. فرضیه تحقیق با استفاده از روش T مستقل مورد بررسی قـرار گرفـت و بعـد از انجام این پژوهش و با توجه به تجزیه و تحلیل ابزار پژوهشی، به این نتیجه دست یافتیم که تنها در برخی مقیاس ها آن هم نه در حد اطمینان کامل تفاوت به چشـم مـی خـورد. بنـابراین دو فرضـیه پژوهش مورد قبول واقع نشد و به این نتیجه دست یافتیم که بین میزان تحمل استرس دانشجویان پسر و دختر تفاوت معنی داری وجود ندارد و همچنین بین میزان تحمل استرس دانشجویان پسر و دختر رشته روانشناسی تفاوت معنی داری وجود ندارد.
کلید واژه: استرس،خویشتن داری، مسئولیت پذیری، حل مدیرانه.
فصل اول
کلیات پژوهش
مقدمه :
افراد جامعه کنونی بیش از پیش نسبت به استرس و پیامدهای آن هوشیار شـده انـد . بزرگسـاالن ، نوجوانان و حتی کودکان از آلودگی محیط زیست امکان وقوع یک جنگ هسته ای به پایان رسیدن منابع طبیعی وجوه اافزوده های غذایی و مواد سـرطان زا و سـخن مـی گوینـد و تمـامی اسـالل بخشی از زندگی روزمره را تشکیل می دهند . زندگی عصر ما چنان است که در اغلـ خـانواده هـا پدر و مادر هر دو باید کار کنند تا بتوانند هزینه ای روز افزون را تامین نمایند . طالق افزایش یافته ، ازدواج مجدد هم امری نا ممکن نیست افزون رسانه های گروهی ، افراد به مشاهده ی صحنه های جنگ خشونت ، تخری ، بی رحمی و مرگ و کشتار عادت داده اند )استوا ، )1998
استرس یکی از مفاهیم مهم در مطالعه روانشناسی و بهداشت روانی به شمار می آیـد و بـه کفیـات گوناگون در زندگی اطالق می شود و به عنوان علل بسیاری از درد ها ، ناراحتی ها و بیمـاری هـا و بیماری ها تلقی می شود . مردم عادی آن را پدیده ای رنج آور و ناخوشایند ، پزشـکان مسـئله را از دید واکنش های فیزولوژیک روانپزشکان بنا را بر فشارهای عصبی و بـه کـار بـردن مکانسـیم هـای سایکوفیزیولوژیک و باالخره روانشناسان آن را تغییر رفتار و حـاالت هیجـانی و بحرانـی مـی داننـد )اتکینسون ، ترجمه براهنی ، ) 1368
مطالعه استرس به عنوان احساس حاصل از ارزیابی موقعیتی به عنوان فشار یا اضافه باری بـه منـابع روانشناختی ، مطالعه چگونگی تعادل بین جسم و روان است . محققان بر این نکته توافق دارند کـه ما را در وریطه ی یک همه گیری استرس هستیم که باعث بیماری و حتـی مـرگ مـی شـود . امـا درباره ی چگونگی تعریف استرس توافق کمتری دارند . تعریف استرس دشوار است . نظریه پردازان مختلف این اصطالح را به شیوه های مختلفی بکار برده اند . یکی از شیوه های رایج تعریف اسـترس در نظر گرفتن آن به عنوان محرک است . توماس هوامز )1979( استرس را واقعه محرکی کـه الزم است فرد با آن سازگار شود تعریف کرد . بنابراین استرس به عنوان یک محرک ، هر موقعیتی اسـت
که در خواست های غیر معقول و فوق العاده را داشته و نیازمند تغییر در الگوی زندگی جـاری فـرد باشد )هولمزو راهه )1976
موارد استرس به عنوان یک محرک شامل امتحان بالیای طبیعی و جدایی زناشویی است ایـن واقـع استرس زا هستند . چون فرد را ملزوم به انجام رفتارهای سازگارانه برای کنـار امـدن بـا درخواسـت های محیطی تحمل شده می کند .
استرس به شکل دیگر می تواند به صورت پاسخ فیزیولـوژیکی در نظـر گرفتـه شـود )سـیله )1976 طبق نظر هانس سیله فیزیولوژیست ، الگوی نا متمایز فعالیت فیزیولوژیکیذاتاً نـاگوار اسـت . زیـرا تند شدن ضربان ، قل ، تند شدن تنفس و افزایش تنش عضالنی و کارکرد تعادل حیاتی را مختـل می کند . طبق نظریه سیله ، هرگاه شخصی برای مدت طوالنی انگیختگی ، فیزیولـوژیکی را تجربـه کند )مثل بیمار ت دار ( بدن دچار استرس می شود . پژوهشگران دیگر می گویند واکنش استرس نه تنها تغییرات فیزولوژیکی بلکه اختالل واکنش هـای رفتـاری – حرکتـی )مثـل لـرزش دسـت ، اختالل های گفتاری( آشفتگی هیجانی و بدکاری شناختی را شامل می شود )الزاروس )1966
چون مردم به محرک های یکسان ، به صورت متفاوت واکنش نشان می دهند پس بایـد اسـترس را چیزی بیش از یک محرک در نظر گرفت . الزاروس و فوکلمن مخالف در نظـر گـرفتن اسـترس بـه عنوان پاسخ فیزیولوژیکی نیز هستند . بسیاری از وقـایع زنـدگی نظیـر ورزش و عاشـق شـدن ، بـه تشدید فعالیت دستگاه عصبی خودمختار می انجامد ولی شخص ورزش و عشـق را بـه عنـوان یـک عامل استرس زا تجربه نمی کند .
دانشجویان در جامعه ای زندگی می کنند که مشخصات بارز آن را می توان افزایش جمعیت ، شـهر نشینی گسترش موسسات و پیچیدگی تکنولوژی در ارتباطات دانست و ایـن مـوارد بـیش از پـیش انسانها و مخصوصاً دانشجویان را به هم نزدیک کرده و باعث شده تا آنها در جهت رقابت با سـایرین به تکاپو و تالش بیشتر وادار شوند . از این طریق افزایش توقعات و انتظارات روز افزون جامعه نیز در جهت رفع این توقعات و حل موارد فوق مسمر الثمر نخواهد بود . یکی از مهمترین موضوع که با آن
4
بیتر در این تحقیق سرو کار داریم استرس ها و عواملی که باعث این فشار های عصبی اسـت کـه همه دانشجویان با آن درگیر هستند که باید آنها را بشناسیم . امروزه استرس بـه عنـوان مهمتـرین فاکتور در جوامع می باشد که باعث به وجود آمدن امراض جسمی و اختالهای روانـی در رفتارهـای دانشجویان است . استرس در زندگی دانشجویان به شیوه های متفاوتی بروز می کند ، پرخاشـگری ناگهان در پاسخ به یک سوال ساده لوحانه ، سر درد شدید در پایـان یـک روزگـاری سـخت ، بـروز عصبانیت برای همین میزان تحمل دانشجویان به استرس نسبت به فاکتورهای شخصـیت و محـیط متفاوت است و آنها در دوران تحصیل استرس را تجربه می کنند . گروهـی از روانشناسـان رفتـاری استرس را بیماری شایع قرن نامگذاری کرده اند در حالی که در عصر حاضر که در آن هستیم عصـر استرس و فشارهای روانی و عصبی است دوره ای که در آن دانشجویان بیش از هر زمان دیگـری در معرض عوامل وجود استرس قرار گرفته و مسالل و مشکالت بی شماری از هر طـرف آنهـا را احاطـه کرده است .
بیان مسئله :
استرس به سه مفهوم در نظر گرفته شده است )الهه میرزایی ، ) 1378 در یک رویکرد ، تمرکـز بـر محیط معطوف است و استرس به عنوان محرک توصیف شده است که شامل واقعـه یـا رشـته ای از شرایط ویژه به عنوان مثال ، زمانی که فرد می گوید شغل من بسـیار پـر اسـترس اسـت از همـین دیدگاه به مفهوم استرس نگاه کرده است . وقایع و شرایطی تهدید کننده یـا زیـان بخـش انـد و در نتیجه احساس تنش ایجاد می کند ، استرس زا خوانده می شود .
رویکرد دوم استری را به عنوان پاسخ در نظر گرفته و تمرکز آن بر واکنش مردم به عوامل استرس زا ست . از این دیدگاه مردم به نقشی که احساس می کنند استرس می گویند ، مانند زمانی کـه فـرد می گوید : به هنگام سخنرانی احساس استرس می کنم . پاسخ فرد شامل دو جـز مـرتبط بـا هـم است . جز شناختی که شامل رفتار ، الگوی فکری و احساسات است . مانند زمانی که احساس مـی
5
کنید عصبی هستید و جز فیزیولوژیکی که برانگیختگی های جسمی را در بر می گیرد مانند زمانی که قلبتان تند تند می زند دهانتان خشک می شود و عرق می کند )الهه میرزایی ، )1378
رویکرد سوم ، استرس را فرایندی می دانند که در عین آنکه در برگیرنده استرس زا هـا و فرسـایش هاست اما بعد مهم دیگری را نیز به آن می افزاید و آن رابطه ی میان فرد و محیط است ) به نقل از همان کتاب( این فرآیند شامل تعامل ها و تطابق های دایم مسان فرد و محیط است که هر یک بـر دیگری اثر می گذارد و از دیگری اثر می پذیرد و بر اساس این نظریه ، استرس تنها یک محرک یـا پاسخ نیست بلکه فرایندی است که فرد می تواند از طریق راهکارهای رفتاری ، شناختی و احساسی به گونه ای فعال از تاثیرات آن بکاهد .
ارزیابی وقایع به عنوان پر استرس به دو گونه گروه از عوامل بستگی دارد ، عواملی که مربوط به فرد است و عواملی که به موقعیت بستگی دارد . عوامل فردی شامل ویژگی هـای شخصـیتی ، هـوش و انگیزش فرد می شود برای مثال ، افراد برخوردار از عزت نفس باال بر این باورند که توانایی های الزم را برای برآوردن نیازهای یک موعیت را دارند . در صورت مواجهه با موقعیتی پـر اسـترس ، ممکـن است به عوض تهدید انگیز قلمداد کردن آن را به گونه ای مبارزه طلبی ببینند . در مورد انگیزه می توان گفت که هر چه هدف بیشتر در معرض خطر قرار گیرد و مهم تر باشد ، فـرد میـزان اسـترس بیشتر را ارزیابی خواهد کرد )الهه میرزایی ، )1378
الیس معتقد است باورهای غیر منطقی بسیاری از مردم موج افزایش استرس آنها می شود عواملی که موقعیتی را پر استرس می کند در وهله ی اول وقـایعی هسـتند کـه ملزومـات شـدیدی را مـی طلبند )پرسون و نیوفلد ، )1987
به عنوان مثال ، بیماری که در انتظار عمل جراحی دردناکی را می کشد ، این موقعیـت را پـیش از انجام گرفتن سنجش فشار خود استرس زا می بینند . گـذارهای زنـدگی نیـز اسـترس زا هسـتند ) موس و شفر ، )1986
6
