1-4- اهداف تحقیق 7
1-5- سوالات تحقیق 7
1-6- تعریف واژه ها و اصطلاحات تخصصی تحقیق 8
1-7- قلمرو تحقیق (موضوعی، مکانی، زمانی) 10
فصل 2- مبانی نظری و پیشینه تحقیق 11
2-1- تاریخچه بیمه 11
2-2- تاریخچه پیدایش بیمه در جهان 12
2-3- تاریخچه پیدایش بیمه در ایران 13
2-4- تعریف بیمه 14
2-5- انواع بیمه 15
2-5-1- بیمه‌های اشخاص 15
2-5-1-1 بیمه‌های درمان 16
2-5-1-2 بیمه‌های عمر 16
2-5-1-3 بیمه‌های حوادث 17
2-5-2- بیمه‌های اموال (اشیاء) 17
2-5-2-1 بیمه باربری 18
2-5-2-2 بیمه آتش‌سوزی 18
2-5-2-3 بیمه اتومبیل 18
2-5-2-4 بیمه هواپیما 19
2-5-2-5 بیمه مهندسی 22
2-6- بیمه‌های مسئولیت مدنی 24
2-6-1- مسئولیت 26
2-6-2- مسئولیت اخلاقی 26
2-6-3- مسئولیت مدنی 27
2-6-4- مسئولیت قراردادی 28
2-6-5- شرایط مسئولیت قراردادی 28
2-6-5-1 وجود قرارداد 28
2-6-5-2 رابطۀ علیت بین خسارت و عدم اجرای قرارداد 28
2-6-6- تعهد به نتیجه و تعهد به وسیله 29
2-6-7- مسئولیت جزایی (کیفری) 29
2-6-8- مسئولیت قهری 29
2-6-9- فرق بین مسئولیت کیفری و مسئولیت مدنی 30
2-7- مبانی مسئولیت مدنی 31
2-7-1- نظریه تقصیر 31
2-7-2- نظریه خطر 32
2-7-3- نظریه تضمین حق 32
2-8- خطای شغلی پزشکان 33
2-9- مسئولیت پزشکان 35
2-10- تاریخچه قوانین پزشکی در ایران 36
2-10-1- عصر باستان 36
2-10-2- دوران اسلام 37
2-11- پزشکی از منظر اسلام 38
2-12- مسئولیت اخلاقی و کیفری پزشک 38
2-12-1- مسئولیت اخلاقی پزشک 38
2-12-2- مسئولیت کیفری پزشک 40
2-13- رابطه حقوقی بیمار و پزشک 42
2-14- ارکان اصلی بیمه‌های مسئولیت مدنی پزشک 42
2-15- مسئولیت مدنی پزشک 43
2-16- شرط عدم مسئولیت 46
2-17- شرط برائت 46
2-18- بررسی مسئولیت مدنی پزشک در سایه قانون مجازات اسلامی 46
2-19- چه نوع مسئولیتی قابل بیمه شدن است؟ 47
2-20- قائلین به «تعهد به وسیله» بودن مسؤولیت پزشک 48
2-21- ارکان مسئولیت مدنی پزشک 49
2-21-1- خطای پزشکی 49
2-21-2- عدم اخذ رضایت 51
2-21-3- وجود رابطه علیت میان ضرر و فعل پزشک 51
2-22- اساس بیمه نامه مسئولیت حرفه‌ای پزشک 51
2-22-1- بیمه‌گر 51
2-22-2- بیمه‌گذار 51
2-22-3- موضوع بیمه 52
2-22-4- مدت بیمه‌نامه 52
2-22-5- مبلغ بیمه 52
2-22-6- تکمیل پرسشنامه 52
2-22-7- پرداخت خسارت 52
2-22-8- تصفیه خسارت 52
2-23- وظایف بیمه‌گذار 53
2-24- بررسی مسئولیت پزشک در قبال اعمال همکاران 54
2-25- ریسک یا خطر 54
2-26- نقش بیمه در کاهش خسارتها 55
2-27- پیشینه تحقیق 55
فصل 3- روش تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات 59
3-1- مقدمه 59
3-2- روش تحقیق 59
3-3- جامعه آماری 60
3-4- نمونه آماری و روش نمونه‌گیری 61
3-5- روش و ابزار جمع‌آوری داده‌ها 62
3-6- پرسشنامه 62
3-7- روایی (Validity) 69
3-8- پایایی (Reliability) 69
3-9- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 71
3-10- فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP 71
3-11- اصول فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP 72
3-12- مزایای فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP 72
3-13- معایب فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP 74
فصل 4- تجزیه و تحلیل داده‌ها 75
4-1- مقدمه 75
4-2- آمار توصیفی 76
4-2-1- اطلاعات توصیفی مربوط به سابقه کار 76
4-2-2- اطلاعات توصیفی مربوط به جنسیت 77
4-2-3- اطلاعات توصیفی مربوط به سن 78
4-3- آمار استنباطی 79
4-3-1- شناسایی موانع بیمه مسئولیت حرفه‌ای پزشکان 79
4-3-2- الویت‌بندی موانع 81
4-3-2-1 اولویت بندی موانع بیمه مسئولیت حرفه ای 84
4-3-2-2 موانع فرهنگی 85
4-3-2-3 موانع قانونی 87
4-3-2-4 موانع مربوط به امکانات و تجهیزات 89
4-3-2-5 موانع متفرقه 90
4-4- جمع‌بندی 92
فصل 5- نتیجه‌گیری و پیشنهادات 93
5-1- مقدمه 93
5-2- نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل تکنیک AHP: 93
5-2-1- موانع فرهنگی 94
5-2-2- پیشنهادات کاربردی برای رفع موانع فرهنگی 95
5-2-3- موانع مربوط به امکانات و تجهیزات 95
5-2-4- پیشنهادات کاربردی برای رفع موانع مربوط به امکانات و تجهیزات 96
5-2-5- موانع قانونی 96
5-2-6- پیشنهادات کاربردی برای رفع موانع قانونی 97
5-2-7- موانع متفرقه 97
5-2-8- پیشنهادات کاربردی برای رفع موانع متفرقه 98
5-3- پیشنهادات کاربردی 99
5-4- پیشنهاد برای تحقیات آتی 100
5-5- محدودیت های تحقیق 100
فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….. ..105
فهرست جدول‌ها
عنوان صفحه
جدول 4‑1: توزیع تفکیک سابقه کار 76
جدول 4‑2: توزیع تفکیک جنسیت 77
جدول 4‑3: توزیع تفکیک سن 78
جدول 4‑4: موانع شناسایی شده بیمه مسئولیت حرفه‌ای پزشکان 79
جدول 4‑5: نرخ ناسازگاری پرسشنامه‌ها 84
جدول 4‑6: رتبه بندی موانع بیمه مسئولیت حرفه ای پزشکان 85
جدول 4‑7: رتبه بندی عوامل برای «موانع فرهنگی» 86
جدول 4‑8: رتبه بندی عوامل برای «موانع قانونی» 88
جدول 4‑9: رتبه بندی عوامل برای « موانع مربوط به امکانات و تجهیزات» 89
جدول 4‑10: رتبه بندی عوامل برای «موانع متفرقه» 91
فهرست شکل‌‌ها
عنوان صفحه
شکل 4‑1 : نمودار توزیع تفکیک سابقه کار 77
شکل 4‑2 : نمودار توزیع تفکیک جنسیت 78
شکل 4‑3 : نمودار توزیع تفکیک سن 79
شکل 4‑4 : ساختار سلسله مراتبی مدل تحقیق 82
شکل 4‑5 : ساختار موانع متفرقه 83
شکل 4‑6 : وزن نهایی موانع بیمه مسئولیت حرفه ای پزشکان 85
شکل 4‑7 : وزن نهایی عوامل مربوط به «موانع فرهنگی» 87
شکل 4‑8 : وزن نهایی عوامل مربوط به « موانع مربوط به امکانات و تجهیزات » 88
شکل 4‑9: وزن نهایی عوامل مربوط به « موانع مربوط به امکانات و تجهیزات » 90
شکل 4‑10: وزن نهایی عوامل مربوط به « موانع متفرقه » 92
فهرست علایم و نشانه‌ها
عنوان علامت اختصاری
درجه اطمینان یا دقت احتمالی مطلوب d
حجم نمونه n
حجم جامعه N
نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین p
نسبتی از جمعیت فاقد صفت معین (q = (1-p
در صد خطای معیار ضریب اطمینان قابل قبول z
چکیده
پزشکان با کار و تلاش مداوم در پی سلامتی افراد جامعه می‌باشند. در حین کار خود ممکن است دچار خطا و اشتباه شوند. بنابراین لازم است از پشتوانه بزرگی بنام بیمه مسئولیت برخوردار باشند. اما در این راه با موانع و مشکلاتی روبرو هستند، که باید از سر راه آنها برداشته شده و آنان را به خرید بیمه مسئولیت مدنی حرفه‌ای پزشکان، بیشتر ترغیب نماید. هدف این پژوهش شناسایی و رتبه‌بندی موانع پیش روی بیمه مسئولیت می‌باشد. جامعه آماری شامل پزشکان جراح شهر رشت بوده و حجم آن 227 نفر و حجم نمونه 24 نفر است. روش نمونه‌گیری غیر احتمالی در دسترس می‌باشد. روش تحقیق از نوع اکتشافی و ابزار حمع آوری داده‌ها پرسشنامه می‌باشد. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که موانع بیمه مسئولیت پزشکان در رشت شامل موانع فرهنگی، موانع امکانات و تجهیزات، موانع قانونی و مانع متفرقه می‌باشد. در نهایت عوامل هر یک از این موانع شناسایی و رتبه‌بندی شده‌است.
کلید واژه: مسئولیت مدنی، مسئولیت مدنی حرفه‌ای پزشکان، نظریه تقصیر، برائت، خطای پزشکی
فصل 1- کلیات تحقیق
1-1- مقدمه
دانستن مفاهیم لغوی کلمات و واژه‌ها برای فهمیدن عمیق معنای آنها و مخصوصن مفاهیم اصطلاحی بسیار موثر می‌باشد. حال ببینیم واژه‌ی بیمه در فارسی از چه کلمه‌ای گرفته شده‌است؟
واژه‌ی بیمه احتمالا از لفظ« بیم » به معنی ترس گرفته شده‌است (مطهری،1372،ص302). و رابطه‌ی آن با عقد بیمه این است که در عقد بیمه بخاطر عدم توانایی از جبران خسارت، نوعی ترس وجود دارد. اما در عربی از واژه‌ی « تامین » برای بیمه‌استفاده می‌شود. این واژه از ماده‌ی « أمن » به معنی ایمن بودن، امنتیت داشتن و در امان قرار دادن (مهیار،1370،ص134) گرفته شده‌است. اگرچه واژه‌ی « تامین » به عقد بیمه، از واژه‌ی « بیمه » نزدیک‌تر است، اما می‌توان بین آن دو معنی چنین جمع کرد که در فارسی به خطر و ترس ناشی از آن بیشتر توجه شده‌است و در عربی به موضوع عقد بیمه که آن را فراهم نمودن امنیت خاطر، در مقابل خطر است توجه شده‌است(زهدی،1348،ص7). پس در جمع معانی لغوی باید گفت که چون بیمه‌گذار قبل از بیمه کردن نوعی ترس دارد، با بیمه کردن و تضمین بیمه‌گر این ترس به‌ایمنی تبدیل می‌شود. این نکته را باید در نظر داشت کسانی که از عقد بیمه به عقد ضمان یاد می‌کنند؛ به ماهیت عقد بیمه توجه کرده‌اند و ماهیت آن را نوعی ضمان می‌دانند. ضمنا در واژه ی «سیکورتا» و «سکورته» نیز در عربی به جای بیمه به کار می رود(جمالی زاد،1380،ص29)
در زبان فرانسه کلمه « Assurance » بر بیمه اطلاق می‌شود که به معنای اطمینان است. و در زبان انگلیسی دو واژه برای بیمه بکار می‌رود. یکی واژه‌ی «Assurance» و دیگری واژه‌ی «Insurance» است که به معنای ضمانت و تضمین آمده‌است(رمضانی نوری ، 1376 ص58 و ص384). البته در زبان فارسی برخی «بیمه» را واژه‌ی هندی و برگرفته از «بیما» به معنای ضمانت می‌دانند. (معین،1342، ص633و دهخدا، 1372،ص4588). می‌توان گفت که واژه ی بیمه در ادبیات و زبان فارسی واژه ی نویی به شمار می رود چون در فرهنگ‌های قدیمی مانند فرهنگ انجمن آرای ناصری نوشته رضاقلی هدایت که در دوره ی ناصرالدین شاه تدوین شده‌است، اصلا لغت بیمه وجود ندارد و همین‌طور در فرهنگ معتبر برهان قاطع که تاریخ تحریر آن سال 1024 ه.ش می‌باشد – واژه بیمه دیده نمی‌شود(جمالی زاده،1380،ص24).
صاحب نظران در جدیدترین بررسی خود از وضعیت اقتصادی بخش‌های مختلف کشور به ارزیابی عدم توسعه انواع فعالیت‌های نوین بیمه‌ای در کشور پرداخته و دلایل متفاوتی را در این رابطه دخیل دانسته‌اند. این بررسی‌ها نخست به تقسیم بندی انواع بیمه‌ها در کشور اشاره کرده و تاثیر صنعت بیمه را به عنوان یک عنصر کلیدی و تعیین کننده درتوسعه اقتصادی کشورها و اقتصاد جهان بسیار قابل اهمیت عنوان کرده‌اند. به‌این صورت که اگر دولت ها بخواهند به وظیفه حاکمیتی خود در زمینه تامین رشد اقتصادی مستمر جامه عمل بپوشانند مجبورند به رشد و توسعه صنعت بیمه و افزایش ضریب نفوذ آن اهتمام ویژه‌ای مبذول دارند(کریمی،1373،ص17).
شرکت‌های بیمه پیشرو در امر مشتری مداری سعی دارند که با شناسایی نیازها،خواسته ها و انتظارات بیمه‌گذاران و تلاش در برآورده کردن آنها رضایت بیمه‌گذاران را بدست آورند. بیمه مسئولیت حرفه‌ای پزشکان یکی از رشته‌های فعالیت شرکت‌های بیمه می باشد. در این رشته از آنجا که شرکت بیمه با گروه خاصی از بیمه‌گذاران (پزشکان) ارتباط دارد ، شناسایی خواسته ها ، انتظارات آنها و در نهایت جلب رضایت آنها برای شرکت‌های بیمه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می باشد (افشار،82،1343).
بطورکلی پزشکان و جامعه پزشکی نقش حساس و مهمی را در جامعه‌ایفا می‌نمایند،زیرا مسئولیت مستقیم سلامت و عافیت جامعه را بعهده دارند و از آنجا که همگام با گشوده‌شدن افقهای نوین در دنیای علوم و از جمله امور پزشکی، اغلب پزشکان از آخرین وسایل مدرن و پیشرفته‌ترین روشهای درمان استفاده می‌نمایند، حرفه پزشکی با دوران‌های گذشته قابل مقایسه نمی‌باشد و به همین جهت نیز خطرهای ناشی از آن به مراتب بیشتر و شدیدتر از قبل بوده و لذا جان و روان مردم در معرض خطرهای مختلفی می باشد.
با توجه به‌این علم پزشکی در عین حال که موجبات رفاه و سلامتی را برای انسان ها به ارمغان آورده است، سبب بروز مشکلات و ناملایماتی نیز شده است و با همه کوشش ها و سعی بعمل آمده از طرف دست اندرکاران و مسئولان امر،اثرات نامطلوب ناشی از حرفه پزشکی همچنان باقی است و چنین می‌نماید که اگر چاره‌اندیشی‌های اساسی بعمل نیاید صدمات جسمی و روحی و لطمات ناشی از کثرت تخصصهای پزشکی قابل جبران نخواهد بود(کاتوزیان،56،1373).
البته از آغاز شروع حرفه پزشکی و طبابت تاکنون ،تدابیر زیادی بمنظور حفظ جان و روح بیماران صورت پذیرفته‌است و این روند کماکان ادامه دارد. ولی علیرغم همه اقدامات احتیاطی از جانب پزشکان و وضع قوانین ومقررات مختلف از طرف مراکز و سازمانهای ذیربط ،به اشکال مختلف پزشکان همیشه در انجام معالجات خود موفق نبوده‌اند و گاهی اوقات منجر به خسارت‌های مالی و جانی به بیماران گردیده‌اند.
با پیشرفت علم پزشکی و استفاده مردم از تخصصهای مختلف بخصوص در سال‌های اخیر اقدامات ناگوار در حال افزایش است و گویای این واقعیت است که با گذشت زمان ،تعداد شکایات از پزشکان و جراحان نسبت به سال‌های گذشته چه در ایران و چه در سایر نقاط دنیا بطور چشمگیری افزایش یافته‌است. مطالعات نشان داده‌است که در امریکا در سال 1965 از هر هشت نفر پزشک فقط یک نفر در طول دوران طبابت خود محکومیت در دادگاه پیدا میکرده ، ولی در سال‌های اخیر این رقم به حدود یک پزشک از هر چهار نفر افزایش پیدا کرده‌است. در کشور ما میزان شکایات از پزشکان در مقایسه با کشورهای اروپایی و امریکایی بنا به دلایلی از جمله اعتقاد به قضا و قدر الهی و عدم آگاهی و اطلاع از قوانین حرفه پزشکی خیلی پایین تر است(محمود صالحی،44،1372 ).
اگر پزشکان، ضمن کار و فعالیت شغلی خود مسئول وارد کردن صدمات جسمانی و روانی به بیمار شناخته شوند با بیمه مسئولیت،خسارت وارده را بیمه‌گر جبران خواهد کرد
