طراحی شهری و… انجامیده است که سبب عدم بهرهمندی زنان از حق به شهر به اندازهی مردان شده است. این نوشتار با استفاده از چهارچوب نظری ارائه شده توسط هانری لوفور و عملیاتی کردن ایدهی حق به شهر او، تلاش میکند در کنار به آزمون گذاشتن نظریه در بستر شهروندی تهران، تفاوتهای جنسیتی موجود را نیز در بهرهمندی از ادراک حق به شهر آشکار کند و نشان دهد که فرایندهای زندگی روزمرهی زنان در شهر به دلیل بهرهمند نشدن آنان از حقوق خود دچار اختلال شده است. جمعیت مورد مطالعه 879 نفر از زنان و مردان ساکن شهر تهران هستند که با استفاده از تکنیک نمونهگیری خوشهای چندمرحلهای انتخاب شدهاند. پس از گردآوری دادهها با روش پیمایش، در ابتدا ارتباط مفهوم حق به شهر با شش متغیر تبیینکنندهی آن یعنی، سرزندگی، کنترل فضا، سهم فضایی، تولید فضا، ساماندهی شهری و تصمیمگیری در شهر با استفاده از رگرسیون چندمتغیره سنجیده شده و سپس تفاوتهای اساسی حق به شهر میان پاسخگویان زن و پاسخگویان مرد با استفاده از رگرسیون لجستیک و تحلیل خوشه در نرمافزار اسپیاساس نسخه 16 استخراج شده و با استفاده از چهارچوب نظریهی حق به شهر لوفور تحلیل شده است. برای سنجش تفاوتهای طبقاتی در بهرهمندی از حق به شهر از سنجش همبستگی برآوردهای این مفهوم با شاخصهای درآمدی و محل زندگی استفاده شد. و برای طبقهبندی مناطق تهران در خوشههای مشارکتی براساس سازهی مفهومی ارائه شده توسط آرنستاین، از تحلیل خوشه استفاده شده است. از روش کیفی (19 مصاحبه) نیز برای وارسی یافتههای کمی استفاده شده، ضمن این که سازوکارهای جنسیتی ادراک از مولفههای حق به شهر مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که نظریهی حق به شهر و مفهومپردازی آن از مولفههای تاثیرگذار بر ادارک بهرهمندی از حق به شهر در شهر تهران قابل کاربست است و براساس ادعای آن، حق به شهر ماهیتی طبقاتی دارد. اگرچه لوفور در مورد ارتباط میان فضا و بدن در محدودهی سنت پدرسالاری مانده است، در این پژوهش معناداری مفهوم جنسیت در بهرهمندی از حق به شهر در تهران، به لحاظ آماری و چه با استفاده از شاخصهای کیفی نشان داده شد.
واژگان کلیدی: اختصاصدهی، جنسیت، حق، شهر، طبقه، فضا، مشارکت.
فهرست مطالب
عنوان ……………………………………………………………………………………………………………… صفحه
فصل اول: کلیات
1-1- مقدمه……………………………………………………………………………………………………………………………………..
2
1-2- بیان مساله………………………………………………………………………………………………………………………………..
6
1-3- پرسشهای پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………..
11
1-4- نوع و حدود پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………
13
1-5- اهداف پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………..
13
1-6- ضرورت پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………
14
فصل دوم: پیشینه پژوهش
2-1- پیشینه پژوهش………………………………………………………………………………………………………………………….
18
2-1-1- پیشینه داخلی پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………
18
2-1-2- پیشینه خارجی پژوهش ………………………………………………………………………………………………………….
27
2-1-3- جمعبندی……………………………………………………………………………………………………………………………
32
فصل سوم: مبانی نظری
3-1- چهارچوب نظری……………………………………………………………………………………………………………………..
36
3-1-1- حق به شهر: هانری لوفور 
……………………………………………………………………………………………………….
36
3-1-2- جغرافیای فمینیست و فمینیسم سوسیالیست…………………………………………………………………………………
43
3-1-3- اقتصاد سیاسی شهر و مصرف: مانوئل کاستلز………………………………………………………………………………
45
3-1-4- نردبان مشارکت: شری آرنستاین………………………………………………………………………………………………
47
3-2- معرفی متغیرهای اصلی……………………………………………………………………………………………………………….
49
3-2-1- فضای ادراک شده………………………………………………………………………………………………………………..
49
3-2-2- حق به شهر ………………………………………………………………………………………………………………………….
51
3-2-2-1- اختصاصدهی شهر به خود………………………………………………………………………………………………….
51
3-2-2-1-1- سرزندگی …………………………………………………………………………………………………………………..
52
3-2-2-1-1-1- احساس امنیت: ناامنی ناشی از فضا………………………………………………………………………………..
53
3-2-2-1-1-2- امکان تفریح و ماجراجویی………………………………………………………………………………………….
57
3-2-2-1-1-3- ارتباطات شهری………………………………………………………………………………………………………..
59
3-2-2-1-2- کنترل و مالکیت……………………………………………………………………………………………………………
61
3-2-2-1-3- سهم فیزیکی ……………………………………………………………………………………………………………….
64
3-2-2-2- مشارکت در شهر………………………………………………………………………………………………………………
65
3-2-2-2-1- تصمیمگیری………………………………………………………………………………………………………………..
66
3-2-2-2-2- تولید فضا ……………………………………………………………………………………………………………………
67
3-2-2-2-3- سازماندهی و طراحی شهری……………………………………………………………………………………………
68
3-3- مدل نظری تحقیق……………………………………………………………………………………………………………………..
70
3-4- جمعبندی و نتایج مورد انتظار …………………………………………………………………………………………………….
72
فصل چهارم: روششناسی پژوهش
4-1- روششناسی پژوهش…………………………………………………………………………………………………………………
75
4-2- نوع و سطح متغیرهای اصلی………………………………………………………………………………………………………..
77
4-2-1- متغیر وابسته………………………………………………………………………………………………………………………….
77
4-2-2- متغیرهای مستقل……………………………………………………………………………………………………………………
78
4-3- جمعیت آماری و نمونهگیری…………………………………………………………………………………………………….
83
4-4- ساخت پرسشنامه و پیشآزمون …………………………………………………………………………………………………..
84
4-5- روش تجزیه و تحلیل دادهها ……………………………………………………………………………………………………….
88
-5- روش تجزیه و تحلیل دادههای کمی ………………………………………………………………………………………………
88
-5- روش تجزیه و تحلیل دادههای کیفی ……………………………………………………………………………………………..
89
فصل پنجم: یافتهها
5-1- مقدمهای بر میدان تحقیق: کلان شهر تهران…………………………………………………………………………………….
92
5-1-1- خلاصهای از تاریخچهی تهران…………………………………………………………………………………………………
92
5-1-2- تاریخچهی طبقاتی شدن فضای شهر تهران…………………………………………………………………………………
94
5-1-3- تهران در دوران معاصر…………………………………………………………………………………………………………..
97
5-1-4- شاخص نخست شهری تهران ………………………………………………………………………………………………….
99
5-2- یافتههای کمی …………………………………………………………………………………………………………………………
101
5-2-1- یافتههای توصیفی………………………………………………………………………………………………………………….
102
5-2-1-1- ویژگیهای جمعیتشناختی و توزیع متغیرهای اصلی در جمعیت نمونه ……………………………………….
102
5-2-2- یافتههای تحلیلی……………………………………………………………………………………………………………………
107
5-2-2-1- آزمون نظریهی حق به شهر………………………………………………………………………………………………….
107
5-2-2-2- تحلیل رگرسیون چندمتغیره…………………………………………………………………………………………………
110
5-2-2-3- جنسیت و حق به شهر ………………………………………………………………………………………………………..
114
5-2-2-4- بخت زنان در حق به شهر …………………………………………………………………………………………………..
114
5-2-2-5- تحلیل رگرسیون لجستیک………………………………………………………………………………………………….
115
5-2-2-6- شهروندان تهرانی در نردبان مشارکت آرنستاین ………………………………………………………………………
119
5-2-2-7- تحلیل خوشه: مشارکت زنان ………………………………………………………………………………………………
120
5-2-2-8- طبقه و حق به شهر …………………………………………………………………………………………………………….
124
5-3- یافتههای کیفی ………………………………………………………………………………………………………………………..
129
5-3-1- نتایج مصاحبه با شهروندان تهرانی ……………………………………………………………………………………………
129
5-3-1-1- حق به شهر و تفاوتهای جنسیتی…………………………………………………………………………………………
129
5-3-1-2- تفاوتهای جنسیتی در عوامل موثر بر اختصاصدهی شهر به خود………………………………………………
133
5-3-1-2-1- سرزندگی شهری ………………………………………………………………………………………………………….
133
5-3-1-2-1-1- امنیت ……………………………………………………………………………………………………………………..
133
5-3-1-2-1-2- ارتباطات شهری ……………………………………………………………………………………………………….
135
5-3-1-2-1-3- تفریح در شهر ………………………………………………………………………………………………………….
137
5-3-1-2-2- کنترل و مالکیت فضا …………………………………………………………………………………………………….
139
5-3-1-2-3- سهم فیزیکی ……………………………………………………………………………………………………………….
140
5-3-1-3- تفاوتهای جنسیتی در عوامل تاثیرگذار بر مشارکت شهری …………………………………………………….
141
5-3-1-3-1- سازماندهی شهری ………………………………………………………………………………………………………..
142
5-3-1-3-2- تصمیمگیری ……………………………………………………………………………………………………………….
143
5-4- یافتههای مشاهدهای شهر تهران …………………………………………………………………………………………………..
144
5-4-1- شهر مردانه و سازوکارهای زنانه مدیریت فضا…………………………………………………………………………….
144
5-5- جمعبندی ……………………………………………………………………………………………………………………………….
154
فصل ششم: نتیجهگیری
6-1- بحث……………………………………………………………………………………………………………………………………..
157
6-2- وارسی نظریهی حق به شهر در تهران ……………………………………………………………………………………………
160
6-3- طبقه و حق به شهر: شهر در خدمت سرمایه ……………………………………………………………………………………
165
6-4- جنسیت و حق به شهر ………………………………………………………………………………………………………………..
168
6-5- نردبان آرنستاین و سطح مشارکت زنان ………………………………………………………………………………………..
171
6-7- جمعبندی ……………………………………………………………………………………………………………………………….
176
6-8- پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………………………….
180
6-9- دشواریها و محدودیتهای پژوهش……………………………………………………………………………………………
183
منابع
187
پیوستها
207
فهرست تصاویر
عنوان …………………………………………………………………………………………………………….. صفحه
تصویر 3-1- محورهای فضایی در نظریهی لوفور …………………………………………………………………………………..
40
تصویر 3-2- نردبان مشارکت شری آرنستاین ………………………………………………………………………………………..
48
تصویر 3-3- متغیرهای تاثیرگذار بر اختصاصدهی شهر به خود ……………………………………………………………….
52
تصویر 3-4- موقعیت جغرافیایی نماد شهر تهران ……………………………………………………………………………………
63
تصویر 3-5- متغیرهای تاثیرگذار بر مشارکت شهری ……………………………………………………………………………..
66
تصویر 3-6- مدل نظری تحقیق برگرفته از لوفور …………………………………………………………………………………..
71
تصویر 5-1- رشد شهر تهران از سال 1270 تا سال 1375 ……………………………………………………………………….
94
تصویر 5-2- فرمول مهتا برای محاسبهی نخست شهری …………………………………………………………………………..
100
تصویر 5-3- توزیع سطوح تحصیلات در جمعیت نمونه ………………………………………………………………………….
103
تصویر 5-4- نمودار کیوکیو توزیع خطاها ……………………………………………………………………………………………
108
تصویر 5-5- نمودار پراکنش مقادیر استاندارد پیشبینی شده و خطای استاندارد ………………………………………….
110
تصویر 5-6- معادلهی رگرسیون حق به شهر …………………………………………………………………………………………
113
تصویر 5-7- معادلهی رگرسیون لجستیک جنسیت و حق به شهر ………………………………………………………………
119
تصویر 5-8- خوشههای طبقاتی در مناطق شهری تهران …………………………………………………………………………..
127
تصویر 5-9- متغیرهای مورد اشارهی زنان در تعریف حق به شهر ………………………………………………………………
130
تصویر 5-10- متغیرهای مورد اشارهی مردان در تعریف حق به شهر ………………………………………………………….
131
تصویر 5-11- گزارهی جنسیتزده در متروی تهران ………………………………………………………………………………
145
تصویر 5-12- تبلیغات جمعیتی در شهر تهران با حذف نشانههای زنانه ………………………………………………………
146
تصویر 5-13- نبود پیاده رو در معابر تهران (خیابان خواجه نظام، منطقهی 7) ………………………………………………
147
تصویر 5-14- پل و اتوبانسازی در تهران (بزرگراه شهید صدر، منطقهی 1)………………………………………………..
148
تصویر 5-15- نسبت کم مسیرهای پیاده نسبت به مسیرهای سواره در تهران (خیابان پاسداران، منطقهی 1)…………
149
تصویر 5-16- شهرهای سوارهمحور در مقابل شهرهای پیادهمحور …………………………………………………………….
149
تصویر 5-17- نصب تابلوهای تبلیغاتی روی پلهای عابرپیاده در تهران که سبب کاهش احساس امنیت در عابران پیاده میگردد (بزرگراه شهید باقری، منطقهی 4)…………………………………………………………………………………….
151
تصویر 5-18- پیادهروی دستهجمعی زنان درمعابر شهری تهران ………………………………………………………………..
152
تصویر 5-19- زنان در اقتصاد غیررسمی (نمونهی دستفروشان مترو) ………………………………………………………….
153
فهرست جدولها
عنوان …………………………………………………………………………………………………………….. صفحه
جدول 2-1- توزیع متغیرهای اصلی تحقیق در پیشینه داخلی و خارجی ………………………………………………………
32
جدول 3-1- عوامل تاثیرگذار بر حق به شهر در سه سطح تحلیل ………………………………………………………………
71
جدول 4-1- عوامل تاثیرگذار بر حق به شهر در سه سطح تحلیل ………………………………………………………………
77
جدول 4-2- گویههای برآورد متغیر وابستهی حق به شهر ………………………………………………………………………..
78
جدول 4-3- گویههای برآورد متغیر تصمیمگیری …………………………………………………………………………………
81
جدول 4-4- گویههای برآورد متغیر سازماندهی شهری ………………………………………………………………………….
81
جدول 4-5- گویههای برآورد متغیر تولید فضا ……………………………………………………………………………………..
81
جدول 4-6- گویههای برآورد متغیر سهم فیزیکی …………………………………………………………………………………
82
جدول 4-7- گویههای برآورد متغیر کنترل و مالکیت …………………………………………………………………………….
82
جدول 4-8- گویههای برآورد متغیر سرزندگی (در سه بعد تفریح، امنیت و ارتباطات شهری) ………………………..
83
جدول 4-9- مقادیر آلفای کرونباخ برای تمام متغیرهای پژوهش ………………………………………………………………
86
جدول 4-10- نتایج تحلیل عاملی متغیرهای پژوهش ………………………………………………………………………………
88
جدول 5-1- جمعیت مناطق 22گانهی تهران برحسب جنسیت ………………………………………………………………….
98
جدول 5-2- وضعیت تاهل پاسخگویان برحسب جنسیت ………………………………………………………………………..
103
جدول 5-3- وضعیت اشتغال پاسخگویان برحسب جنسیت ………………………………………………………………………
103
جدول 5-4- وضعیت تحصیلات پاسخگویان برحسب جنسیت …………………………………………………………………
104
جدول 5-5- آمارههای توصیفی درآمد ماهیانه فردی و درآمد ماهیانهی خانوار …………………………………………..
104
جدول 5-6- آمارههای توصیفی متغیرهای اصلی تحقیق …………………………………………………………………………
105
جدول 5-7- آزمون کولموگروف اسمیرنف متغیر وابسته ……………………………………………………………………….
107
جدول 5-8- خلاصله مدل رگرسیون چندمتغیره …………………………………………………………………………………….
111
جدول 5-9- آزمون معناداری مدل رگرسیونی ……………………………………………………………………………………..
111
جدول 5-10- ضرایب رگرسیونی حق به شهر ……………………………………………………………………………………….
111
جدول 5-11- ارزیابی مدل رگرسیون لجستیک با آزمون اومنیبوس …………………………………………………………
116
جدول 5-12- ارزیابی تبیین واریانس متغیر وابسته ………………………………………………………………………………….
116
جدول 5-13- نکویی برازش مدل با آماره هوسمر لمشو …………………………………………………………………………
117
جدول 5-14- جدول طبقهبندی رگرسیون لجستیک ………………………………………………………………………………
117
جدول 5-15- متغیرهای باقیمانده در معادلهی رگرسیون لجستیک …………………………………………………………..
118
جدول 5-16- بررسی نرمال بودن توزیع مشارکت شهری ……………………………………………………………………….
120
جدول 5-17- جدول آنوا …………………………………………………………………………………………………………………
121
جدول 5-18- درصد مشارکت زنان براساس سطوح مشارکت نردبان آرنستاین……………………………………………
121
جدول 5-19- درصد مشارکت مردان براساس سطوح مشارکت شری آرنستاین …………………………………………..
122
جدول 5-20- متغیرهای باقیمانده در معادلهی رگرسیون لجستیک متغیرهای اختصاصدهی شهر به خود ………….
122
جدول 5-21- درصد مشارکت شهروندان براساس سطوح مشارکت نردبان آرنستاین صرفنظر از جنسیت ……….
123
جدول 5-22- جدول آنوای تحلیل خوشه طبقات براساس حق به شهر ……………………………………………………….
126
جدول 5-23- عضویت نمونهها در خوشههای طبقاتی سهگانه ………………………………………………………………….
126
جدول 5-24- مناطق شهرداری تهران در خوشههای طبقاتی سهگانه ………………………………………………………….
126
جدول 5-25- جدول همبستگی پیرسون (حق به شهر و درآمد خانوار) ………………………………………………………
128
جدول 5-26- جدول همبستگی پیرسون (حق به شهر و درآمد فردی) ……………………………………………………….
128
جدول 5-27-جوابهای پاسخگویان به پرسش «حق شهروندان در شهر چسیت؟» ……………………………………….
130
جدول 5-28- جوابهای پاسخگویان به پرسش «برابری جنسیتی در حق به شهر وجود دارد؟» ………………………
131
جدول 5-29- جوابهای پاسخگویان به پرسش «چگونه حق زنان به شهر قابل تحقق است؟»…………………………
132
فصل یکم
کلیات
1-1- مقدمه
شهر مجموعهای از فضاهاست. فضاهایی که یکی از وجوه تمایز محیط شهری با محیط غیرشهری (روستایی، طبیعی، دست نخورده و واژگان دیگری که میتوان در مقابل شهر قرار داد) است. فضا مفهومی ادراکی[1] است. ادراک از فضا را نمیتوان به عنوان عنصری یکپارچه در نظر گرفت که در تمامی افراد یکسان است. یک فضای واحد میتواند بسته به سن، جنسیت، قومیت، طبقهی اجتماعی و متغیرهای دیگر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و جمعیتشناختی به اشکال متفاوتی ادراک شود.
برای نمونه، تصوری که یک کودک از بیلبورد تبلیغاتی یک شرکت تولید شکلات دارد، تصویری از یک حسرت است، برای یک زن مستخدم که چهار فرزند کوچک دارد و برای پیرزنی که مبتلا به بیماری دیابت است نیز یک حسرت است اما این «حسرت» تنها عنوانی یکسان دارد و ماهیت آن در ادراک افراد نامبرده یکسان نیست. زیرا هر احساس یا شناختی از خاستگاههای متفاوتی برمیخیزد. یک بیلبورد تبلیغاتی میتواند برای کسی که شیرینیگریز است حس نامتبوعی ایجاد کند و برای یک طرفدار حقوق حیوانات احساس انزجار[2] و فردی که گرایشهای ضد سرمایهداری دارد احتمالا بیش از آن که مجذوب بیلبورد شود به چهرهی سرمایهداری و چرخهی سودی که پشت نصب این بیلبورد نهفته است توجه میکند. تفاوت نگرش این افراد ناشی از ماهیت تمایزات اجتماعی – فرهنگی است. اگر یک بیلبورد سادهی شهری بتواند تصوراتی این چنین متمایز را در ذهن بینندگان ایجاد کند، باید انتظار داشت تصور ادراکشدهی[3] افراد از رابطهای که در شهر با «چیزها» و «فضاها» برقرار میکنند و احساسی که از این رابطه در آنان ایجاد میشود نیز بسته به زمینه اجتماعی و فردی متفاوت باشد.
چنانچه پیش فرض وجود رابطه میان فضاهای شهری و نگرشهای افراد را پذیرا شویم به این نتیجهگیری خواهیم رسید که روابط اجتماعی افراد نیز از فضاهای شهری تاثیر میگیرد. زیرا پیوند میان شناختها و احساسات با منشها و کنشها از دیدگاه جامعهشناختی امری بدیهی است. با توجه به اهمیت جنسیت به مثابهی یک عامل تعیینکنندهی بنیادین در شیوههای جامعهپذیری افراد، پیشبینی میشود که نگرشهای مردان و زنان نیز نسبت به مولفههای فضایی متمایز باشد و به تبع آن کنشها و منشهای فضایی به شکل متفاوتی در دو جنسیت بروز یابد.
برای نمونه، یک کوچهی تاریک در یک مرد ورزشکار که با ساک ورزشی به سمت باشگاه میرود همان ادراکی را تولید نمیکند که در یک دختر پانزده ساله که از کلاس به خانه برمیگردد. انتظار زن جوان برای تاکسی در کنار یک اتوبان نیز همان تجربهای نیست که یک مرد با آن مواجه میشود. اما عنصر متمایزکنندهی این ادراکها چیست؟ آنچه که دختر پانزده ساله را از کوچهی تاریک میترساند یا احساس زنی که کنار اتوبان منتظر تاکسی ایستاده است، یعنی «احساس ناامنی» ناشی از تنظیمات فضایی، نه ناشی از جنس[4] این افراد بلکه تابعی از مولفههای فضایی و موقعیت این افراد در اجتماعی است که به آن تعلق دارند. فرض ما بر این است که احساس ناامنی برای زن شهرنشین تجربهای زیسته است. اما آیا شهر به خودی خود این ترس را ایجاد میکند؟ به نظر میرسد که چنین نباشد. همین زن، زمانی که همراه با فرد دیگری (به خصوص اگر همراه او مرد باشد) در همان نقطهی اتوبان ایستاده باشد، احساس ناامنی در او به شدت کاهش مییابد. پس مکان شهری به خودی خود نمیتواند عامل تولید احساس ناامنی در کنشگران باشد. یک زن به تنهایی در مرکز شهر قدم میزند بدون این که احساس ناامنی داشته باشد. شاید علت حضور و تجمع مردم در مرکز شهر است. اما آیا مردمی که در اتوبان سوار بر اتومبیلهای خود میگذرند فرقی با این افراد دارند؟ آنچه میان مرکز شهر و اتوبان تمایز ایجاد میکند نحوهی تنظیم مولفههای فضایی است. حضور مردم چه در اتوبانها و چه در مرکز شهر عنصری ثابت است. چیزی که در اتوبان ایجاد تمایز میکند نوع طراحی فضا است که افراد پیاده را به درون اتومبیلهایشان منتقل کرده است. فضای اتوبان، با حذف پیادهروها قدرت قدم زدن را از افراد سلب میکند. فرد خود را به عنوان عنصری مزاحم در فضایی که قرار نیست کسی در آن راه برود تصور میکند. اما این احساس برحسب جنسیت اشکال متفاوتی به خود میگیرد. ادراک زنان از این نوع هنجارشکنی جزئی چیزی متفاوت از ادراک مردان است. برای یک زن، یک کوچهی خلوت در میانهی روز، یک خیابان تاریک، کنار اتوبان، درون یک تاکسی که سرنشینان دیگرش همه مرد هستند، صندلی جلوی همان تاکسی، پلهای عابرپیاده، کوچههای بنبست، پارکهای خلوت، زیر پلهای بزرگ، محلههایی که برچسب ناامنی خوردهاند یا به هر دلیلی بدنام هستند، حومه های خلوت شهری، پیادهروهای کمعرض، خیابانهایی که محل کسب وکار مردان هستند[5]، سرویسهای بهداشتی عمومی، اتوبوسهای حمل و نقل عمومی خلوت (به خصوص در ابتدا و انتهای روز)، حتا خانهی خود فرد زمانی که در آن تنهاست، اتومبیلهای شخصی غیرتاکسی که در حمل و نقل عمومی مشغول به کار هستند، همه تصور ناامنی را تداعی میکنند.
این احساس ناامنی میتواند ریشه در تجربیات مستقیم خود فرد، تجربیات غیر مستقیم فرد (نزدیکان او)، حافظهی جمعی شهروندان از این فضاها و تا حد زیادی شکل فضاهای شهری داشته باشد. فردی که یک بار در یک کوچه ی تاریک مورد حمله قرار گرفته باشد، احتمال کمی میرود که هنگام عبور مجدد از مکانهای مشابه احساس امنیت داشته باشد. اگر دوست یا خواهر او نیز تجربهی مشابهی را برای او بازگو کرده باشد، باز تصور او از فضایی که در ذهن او ایجاد شده است میتواند به تولید احساس ناامنی در فضاهای مشابه فضاهای تصورشدهی قبلی بیانجامد. تجربیاتی که شهروندان یک شهر از خشونت در فضاهای مختلف شهری دارند میتواند در حافظهی جمعی ثبت شده و آن را نسبت به فضاهای مشابه احساس کند. اگر شهری در زمانی نزدیک تجربهی ناگواری، مانند ربوده شدن افراد در اتوبان، را داشته باشد، نمیتوان انتظار داشت که شهروندان آن از حضور در اتوبانها احساس امنیت کافی داشته باشند. حافظهی جمعی در شهر می تواند عنصری تعیین کننده در نحوهی نگرش شهروندان به فضاها و روابط شهری باشد. اما میتوان تصور کرد که همین شهروندان اگر میتوانستند در اتوبانهایی قدم بزنند که محلهایی مخصوص عبور عابران پیاده داشت که از طریق موانع یا چنانچه در برخی خیابانها مرسوم است، کانالهای بزرگ آب از محل عبور اتومبیلها جدا میشد، شاید احساس بهتری از قدم زدن در اتوبانها حاصل میشد (رهبری، 1393).
بحث ناامنی شهری که در چند بند گذشته به آن پرداخته شد تنها یک نمونه از تاثیر فضاهای شهری بر ادراک شهروندان است که چنانچه شرح آن رفت، بسته به جنسیت متفاوت است. مجموعهی این برداشتهای احساسی و شناختی تولید شده در شهروندان به یک ادراک عمومی از حقوق شهروندی میانجامد که تمرکز ما در این پژوهش مطالعهی ابعاد و عوامل تاثیرگذار بر آن و ارتباط آن با مفهوم جنسیت است. بدیهی است که هم زنان و هم مردان از مولفههای فضایی تاثیر میپذیرند. از این رو به جای تمرکز بر ادراک زنان،
